काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पकाे भन्सार शुल्क वृद्धि योजनाले सुरुवातमा अमेरिका आउने धेरै देशका सामानमा आयात शुल्क वृद्धि भयो। यीमध्ये केही देशहरू लामो समयदेखि अमेरिकाका सहयोगी रहँदै आएका थिए।

तर, ९ अप्रिलमा यो योजना लागू भएको केही घण्टामै ट्रम्पले चीन बाहेक बाँकी संसारका लागि पारस्परिक भन्सार शुल्क वृद्धि ९० दिनका लागि रोक्ने घोषणा गरे।

यस कदमपछि केही विश्लेषकहरूले प्रश्न उठाउन थाले— के ट्रम्पको निशाना सधैं चीन मात्र थियो ?

के चीनलाई सजाय दिनु नै ट्रम्पको उद्देश्य हो?

राष्ट्रपति बनेयता ट्रम्पले व्यापारिक मुद्दालाई आफ्नो कार्यकालको केन्द्रमा राख्दै आएका छन्। ह्वाइट हाउस पुगेपछि उनले विभिन्न देशहरूलाई व्यापक भन्सार शुल्क वृद्धि लगाउने चेतावनी दिन थालेका थिए।

उनको दाबी थियो— अमेरिकासँग व्यापार गर्ने देशहरूले अमेरिकाको शोषण गरिरहेका छन् र यसले स्थानीय उद्योगहरूलाई नोक्सान पुर्‍याइरहेका छन्।

२ अप्रिलमा ट्रम्पले सबैभन्दा ठूलो र विवादास्पद भन्सार शुल्क वृद्धि घोषणा गरेपछि विश्वभरका स्टक बजारहरूमा खलबली मच्चिएको थियो, व्यापार युद्धको जोखिम देखिन थालेको थियो।

तर त्यसको केही दिनमै ट्रम्पले चीनलाई छाडेर बाँकी देशहरूलाई अस्थायी रूपमा छुट दिने निर्णय गरे।

चीनप्रति भने उल्टै अझ कठोर देखिंदै ट्रम्पले उसमाथिको भन्सार शुल्क वृद्धि १४५ प्रतिशत पुर्‍याए।

त्यसपछि केही अमेरिकी अधिकारीहरूले बताएका थिए— ट्रम्पको मुख्य लक्ष्य चीनलाई दण्डित गर्नु र वार्तामा ल्याउनु हो।

यहीबीच ट्रम्प प्रशासनले अर्को घोषणा गर्‍याे— मोबाइल र कम्प्युटरलगायत धेरै इलेक्ट्रोनिक सामानहरूलाई भन्सार शुल्क वृद्धिबाट छुट दिइनेछ। यसमा चीनबाट आयात गरिएका सामग्री पनि समावेश छन्।

अमेरिकी वित्त मन्त्री स्कट बेसेन्टले पत्रकारहरूसँग भने, ‘चीन नै अमेरिकाका व्यापारिक समस्याहरूको मूल कारण हो। साँचो कुरा के हो भने, उसले पूरै विश्वका लागि नै समस्या सिर्जना गरिरहेको छ।’

तर चीनसँग निहुँ खोज्नु खतरा पनि हो

विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्रसँग यस्ता कदमले गम्भीर जोखिमहरू पनि निम्त्याउँछ। चीनले पनि १२ अप्रिलदेखि अमेरिकाबाट आउने सामानमा भन्सार शुल्क वृद्धि बढाएर १२५ प्रतिशत पुर्‍याएको छ।

तर ट्रम्पले जुन रणनीति अपनाइरहेका छन्, त्यो उनका पूर्ववर्ती बाराक ओबामाद्वारा सुरु गरिएको नीतिको निरन्तरता जस्तो देखिन्छ— चीनको बढ्दो प्रभाव रोक्न अमेरिकाले पूर्वी मुलुकहरूप्रति बढी ध्यान दिने नीति।

राजनीतिक विश्लेषक टिम मार्शलले भन्छन्, ‘यो नयाँ चरण हो र यसको ठूलो हिस्सा अर्थतन्त्रसँग सम्बन्धित छ। मेरो विचारमा यो सिधै चीनका बारेमा हो।

बेलायत र युरोपसँग भन्सार शुल्क वृद्धि समायोजन गरिनेछ र मुख्य ध्यान चीनमै केन्द्रित हुनेछ।’

चीन पनि पछि हटिरहेको छैन

ट्रम्प दोस्रो पटक ह्वाइट हाउस पुगेदेखि चीन र अमेरिकाबीचको व्यापार युद्ध झन् गहिरिँदै गएको छ।

पछिल्ला केही समयदेखि दुवै देश एकअर्काविरुद्ध पारस्परिक भन्सार शुल्क वृद्धि (जस्तालाई तस्तै कर) मा प्रतिशोधी निर्णयहरू गर्दै आएका छन्।

चीनको वाणिज्य मन्त्रालयले ट्रम्पका भन्सार शुल्क वृद्धि योजनालाई “नम्बर गेम” भन्दै यसको व्यावहारिक अर्थ नरहेको टिप्पणी गरेको छ।

मन्त्रालयले चेतावनी दिएको छ, ‘यदि चीनबाट निर्यात हुने सामानमा अमेरिका भन्सार शुल्क वृद्धि लगाउँदै जान्छ भने अब चीनले त्यसलाई बेवास्ता गर्नेछ।’

बीबीसीका चीन सम्पादक स्टेफन म्याकडोनेल भन्छन्, ‘चिनियाँ नेताहरूले ट्रम्प प्रशासनलाई बारम्बार धम्क्याउने गरेका छन् र उनीहरू भन्छन्—हामी यसबाट डराउने छैनौं।’

चीनको विदेश मन्त्रालयकी प्रवक्ता माओ निङले हालै सामाजिक सञ्जालमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका पूर्वअध्यक्ष माओको तस्बिरहरू पोस्ट गर्दै युद्धकालीन भिडियोको एक क्लिप पनि सेयर गरेकी थिइन्।

त्यो क्लिपमा माओले अमेरिका तर्फ इशारा गर्दै भनेका छन्, ‘यो युद्ध जति लामो चलोस्, हामी पछि हट्ने छैनौं।’

त्यससँगै माओ निङले लेखेकी छन्, ‘हामी चिनियाँ हौं। हामी उक्साहटसँग डराउँदैनौं। हामी कहिल्यै पछि हट्दैनौं।’

अमेरिकी दबाबमा चीनको प्रतिक्रिया

चीनको कुल अर्थतन्त्र (जीडीपी) को करिब २ प्रतिशत मात्र अमेरिका तर्फको निर्यात हो।

सिटी इन्डेक्स (बेलायत) की वरिष्ठ विश्लेषक फियोना किनकोट्टा भन्छिन्, ‘चीन अमेरिका माथिको निर्भरता घटाइरहेको छ। अहिले चीनको कुल निर्यातको केवल १३ प्रतिशत मात्र अमेरिका जान्छ। ट्रम्पको पहिलो कार्यकालमा यो २६ प्रतिशत थियो।’

केही विश्लेषकहरू भन्छन्, ‘चीनले ट्रम्पको भन्सार शुल्क वृद्धि रणनीतिको पहिले नै अनुमान गरिसकेको थियो।

द इकोनोमिस्टका सम्पादक डेभिड रेनी भर्खरै चीनमा अधिकारी र विज्ञहरूसँग भेटेर फर्किएका छन्।

उनी भन्छन्, ‘चीनले लामो समयदेखि यसको तयारी गरिरहेको थियो। उनीहरूले ट्रम्पका कदमबाट जोगिन अल्पकालीन उपायहरू बनाएका छन्, तर दीर्घकालीन समाधानको पनि खोजी गरिरहेका छन्।’

चीन अहिले आफ्नो अर्थतन्त्रलाई निर्यातमुखी मोडबाट टाढै बस्ने प्रयासमा रहेको रेनीको विश्लेषण छ।

सी जिनपिङको कूटनीतिक प्रयास

अमेरिकासँगको यो व्यापार युद्धको बीचमा राष्ट्रपति सी जिनपिङ नयाँ व्यापार साझेदारहरू बनाउन लागिपरेका छन्।

उनी ट्रम्पका भन्सार शुल्क वृद्धिबाट प्रभावित देशहरूलाई एकजुट हुन आह्वान गरिरहेका छन्।

११ अप्रिलमा स्पेनका प्रधानमन्त्री पेद्रो सान्चेजसँगको भेटमा सीले भने, ‘चीन र युरोपेली युनियनले एकसाथ मिलेर अमेरिकाको भन्सार शुल्क वृद्धिको जवाफ दिनुपर्छ।’

सी यस महिनामा ती देशहरूको भ्रमणमा जाँदै छन्, जो ट्रम्पको भन्सार शुल्क वृद्धिबाट प्रभावित भएका छन्—जस्तै भियतनाम, मलेसिया र कम्बोडिया।

चीनका लागि जोखिमहरू के हुन् ?

चीनले अन्य देशहरूसँग नजिकिन खोज्नुको एउटा कारण उनीहरूलाई आश्वस्त पार्नु पनि हुन सक्छ।

तर अमेरिकी बजारको सट्टामा नयाँ बजार खोज्दा धेरै चुनौती आउन सक्छन्।

डेभिड रेनी भन्छन्, ‘यदि चिनियाँ सामानले ती नयाँ बजारहरू भरिए भने, त्यहाँको रोजगारी र अवसरमा असर पर्न सक्छ। यसले चीनका लागि कूटनीतिक र भू-राजनीतिक संकट निम्त्याउँछ।’

अर्को चुनौती घरेलु बजारको हो। चीनका उपभोक्ताहरूले बीबीसीसँग भनेका छन्, ‘यदि अमेरिकी सामान महँगो भयो भने, हामी स्थानीय ब्रान्डहरू रोज्नेछौं।’

त्यसो त, चीनमा महँगी लगातार घटिरहेको छ । उपभोक्ता मूल्य सूचकांक (सीपीआई) अनुसार, मार्च महिनामा पनि यो लगातार दोस्रो पटक घटेको देखिएको छ

यसले घरेलु खपत पनि कमजोर देखाइरहेको छ।

भर्खर चीन भ्रमणबाट फर्किएका एक अमेरिकी राजनीतिशास्त्री प्रोफेसर ग्राहम एलिसन भन्छन्, ‘सी जिनपिङले अमेरिका र चीनबीचको यो आर्थिक युद्धको खतरा बुझेका छन् र ‘खराब समय’ को लागि तयार छन्।’

उनको निष्कर्ष छ, ‘मैले देखेअनुसार उनीहरूले सबै क्षेत्रका लागि तयारी गरिसकेका छन्।’

(बीबीसीबाट भावानुवाद गरिएको सामग्री)